Sara YANAROCAKRoş Aşana genellikle Eylül ayına ve Veadar ayının eklendiği yıllarda Ekim ayının ilk haftasına rastlar. Tişri ayının ilk günü -Yılbaşı- Roş Aşana olarak anılır. Bu yıl Roş Aşana Bayramı`nı 13- 14 Eylül tarihlerinde kutlayacağız. Şana Tova...
Yusuf BESALEL
Tanah’ta melekleri iki grupta toplamak mümkündür. Bunların bir kısmı Gabriel ve Mihael gibi isim taşırlar ve Tanrı’nın mesajını insanlara taşırken genellikle insan şeklinde görünürler. Diğerleri ise semada Tanrı’nın etrafında yer alır ve O’nu överler. “Serafim” (İşaya 6:2), “Keruvim” (Yehezkel 1:5), “Hayyot”- yaşayan varlıklar (Yehezkel 1:5) ve “Ofanim” (ilahi arabanın tekerleri) (Yehezkel 1:16) olarak alt gruplara ayrılan meleklere, İkinci Bet Amikdaş döneminde daha büyük bir ilgi gösterilir. Tanah sonrası yazılmış Ölü Deniz yöresinde bulunan parşömenlerden de anlaşıldığı gibi: Tanrı’nın varlığı Biblik dönemlere göre daha uzaktır ve insanlara ilişkileri geniş bir melek kitlesiyle yürütülür. Dahilin, kutsallığın, ateşin, rüzgarın, vs. melekleri vardır. Baş melekler arasında Raguel, Sariel ve Jermiel de yer alır. Ayrıca Satan gibi yeryüzüne zaptolmuş “düşmüş” meleklerden de bahsedilir. Talmud’da meleklerin yaratılışı hakkında öyküler vardır. Melekler birçok Agada öyküsünde insanlarmış gibi tarif edilirler. Buna karşın Yahudi filozofları (Filo, Yuda Alevi, Maimonides gibi) meleklerde maddi nitelikler tasavvur edilmemesi gerektiğini vurgularlar. Yahudi mistizminde de meleklere büyük önem verilir. Meleklere Zohar’da olduğu gibi erkek ve dişi nitelikler verilir. Melekler hiyerarşik bir düzendedir ve her insanın bir iyi ve bir kötü meleği bulunur. Gaonlar döneminde melek kavramı dualara da girer. Daha sonraki dönemlerde tanzim edilen dinsel şiirlerde de (“piyutim”), melek teması işlenir. Modern dönemlerde melekler. Ortodoks Yahudiler’ce simgesel alanda; Hasidik cemaatlerde geleneksel inanca göre kabul edilir. Fakat Reform Yahudileri melek öğesini işlemez.
MALAH AMEVET (Ölüm meleği): İnsanın ruhunu bedeninden alan melek. Tanah’ta ölüm meleğine çeşitli atıflar vardır. (çıkış 12:23, İkinci Samuel 24:16, Meseller 16:14, vb.) Biblik edebiyat sonrası şeytanlardan bahsetmekte; Talmud da “Satan’ın amacının kötülüğe meyletmek olduğunu ve Ölüm Meleği ile bir olduğunu, Yisraeloğullarının da Tora’yı kabul ederek Ölüm Meleği’nin tahakkümden kurtulduklarını” anlatır. Bu tabirler, Ölüm Meleği hakkında birçok halk öykülerinin doğmasına neden olmuştur. Dürüstlük, acıma, yardımseverlik ve bir bakıma Tora’yı etüt etmenin Ölüm Meleği’ni yenmek için etkili olduğuna inanılır. Talmudik efsanede Ölüm Meleği kılıcını Tanrı iradesiyle iade eder. Pesah Seder’inde okunan “Had Gadya” (Bir Küçük Keçi) şarkısında adı geçen Ölüm Meleği ile ise, Ortaçağ’da Yahudiler’e zulm eden Hıristiyanlar’a atıfta bulunulmaktadır.
Kaynakça: "Yahudilik Ansiklopedisi", Cilt I, II, III, Yusuf Besalel
